بدون شک کُشتی یکی از قدیمی ترین، اصیل ترین و مهم ترین ورزش های تاریخ است. این ورزش که به نوعی ورزش ملی ایران هم حساب می شود، تاریخی بس سترگ و قابل توجه دارد که به مناسبت درخشش ملی پوشان ایران در رقابت های قهرمانی جهان سعی می کنیم مروری اجمالی بر آن داشته باشیم.

کشتی، ورزشی هزار رنگ که در فرهنگ همه اقوام دنیا وجود دارد

همانطور که گفتیم، کشتی یکی از قدیمی ترین ورزش های جهان است. گلاویز شدن دو مبارز برای زمین زدن دیگری از زمان انسان های اولیه وجود داشته و همین چالش فیزیکی اولیه زمینه ساز ایجاد کشتی شده است.

کشتی به انحاء مختلف در دنیا وجود داشته و دارد. به جز کشتی آزاد و فرنگی که امروزه در مسابقات المپیک هم برگزار می شود، کشتی گلیما در ایسلند، شوینگن در سوئیس، گوراش در آسیای میانه و نیز سومو و جوجیتسو در ژاپن، و سامبو در روسیه وجود دارند.

در ایران هم انواع مختلف کشتی وجود دارد. برخی از مهم ترین کشتی ها بدین قرارند: کشتی پهلوانی ( در زور خانه ها )، کشتی باچوخه ( خراسان )، کشتی لوچو (  مازندران )، کشتی گیله مردی ( گیلان )، کشتی زوران پاتوله ( کردستان )، کشتی جنگ یا زوران ( الیگودرز )، کشتی بغل به بغل ( قزوین )، کشتی آشیرما  ( آذربایجان شرقی )، کشتی گرش  ( مناطق ترکمن نشین )، کشتی عربی ( ایلات و عشایر خوزستان )، کشتی کمر بندی  ( اصفهان )، کشتی لشکر کشی ( یزد )، کشتی گچ گردان ( سیستان و بلوچستان به ویژه در زابل )، کشتی دسته بغل ( ارسنجان ) و … .

تاریخ کشتی، ورزشی که در اساطیر و ادیان ریشه دارد

درباره تاریخ کشتی آثار بسیار زیادی نگاشته شده است. ریشه کشتی گرفتن به اساطیر ملل مختلف باز می گردد. در بین پهلوانان یونان، رم، اقوام سلت، ژرمن ها، اسلاو ها و حتی هندی ها کشتی وجود داشته است. داستان

رقابت اودیسه و آژاکس که هومر در ایلیاد روایت کرده‌است از قدیمی‌ ترین و باشکوه‌ ترین داستان‌ های مربوط به کشتی است.
در قصص انبیاء، سخن از پهلوانی مانند «سامسون» به میان می آید که قدرت بدنی خارق العادهای داشت و می توانست با حیوانات نیرومندی کشتی بگیرد و آنها را مغلوب قدرت خود سازد.

همچنین، کُشتی را به انبیاء و اولیاء خدا هم نسبت می دهند. نقل است که هنر کُشتی گرفتن از اولاد یعقوب پیغمبر (ع) بوده و حضرت یعقوب (ع) این علم را می دانسته و به فرزندان خود، به منظور دفع دشمن آموخته است.

همچنین، کشتی در داستان های شاهنامه و اساطیر ایران نیز جایگاه بسیار والایی داشته است. رستم با بسیاری از پهلوانان و فرماندهان سپاه دشمن کشتی می گرفته و بعد از زمین زدن پشتشان به خاک بر لشگر دشمن پیروز می شده است. داستان رزم رستم و سهراب نمونه مشخصی از همین داستان است. رستم و سهراب به جای رزم بی سرانجام با هم کشتی می گیرند. ابتدا سهراب پشت رستم را به زمین می زند، سپس رستم به جوان می گوید که در سرزمین ما رسم این است که کسی که دوبار پشت حریف را به زمین بزند برنده است. سهراب می پذیرد و بار دیگر، دو پهلوان شروع به کشتی گرفتن می کنند. این بار رستم پشت سهراب را به زمین می زند اما وقتی با خود اندیشه می کند متوجه می شود که دیگر توانی نداشته و اگر دوباره با سهراب کشتی بگیرد حتما شکست می خورد، از این رو است که بر خلاف وعده اش به محض زمین زدن سهراب، خنجری از کمر خود بیرون آورده و به پهلوی سهراب می زند و جوان خود را می کشد.

کشتی در دنیای باستان، مسابقاتی که کشتی را در تاریخ ثبت کرد

همانطور که گفته شد، کشتی در تمام دنیا وجود داشته است. اما این مسابقات با برگزاری مسابقات المپیک در آتن باستان بود که شکل و شمایل امروزی یافت و به عنوان ورزشی مهم در تاریخ ثبت شد.

با رواج یافتن کشتی در یونان، مسابقات مربوط به آن از سال ۷۰۴ قبل از میلاد به مواد پنجگانه مسابقات بازیهای المپیک باستان افزوده شد. مسابقات پنجگانه در مسابقات بازیهای المپیک یونان باستان که پنتاتلون گفته می شد عبارت بوده است از کشتی گرفتن، پریدن، دویدن، پرتاب نیزه، پرتاب دیسک.

قانون های اولیه ورزش کشتی در یونان باستان چنین بوده است که هر کسی در کشتی سه بار زمین می خوردشکست می خورد و مغلوب حریف می شد. منتها در بیشتر کشتی های باستانی رسم اینگونه بود که چنانچه هر قسمت از بدن انسان به جز کف پاها با زمین برخورد داشته باشد، آن کشتی گیر بازنده میدان می شد.

از مشهورترین کشتی گیران و پهلوانان یونان در قرن ششم قبل از میلاد پهلوانی بود به اسم میلو از اهالی کروتون. در ۶دوره متوالی از مسابقات بازیهای المپیک توانست مقام قهرمانی دست پیدا کند و همچنان توانسته بود در ۳۲ مسابقه بزرگ پهلوانی هم تمام حریفان خود را شکست دهد تا اینکه بلند آوازه ترین کشتی گیر زمان خود شده بود.

همچنین معروف است که افلاطون، فیلسوف مشهور یونانی در جوانی کشتی‌گیر بوده و حتی در مسابقات المپیک مقام آورده است.

کشتی در ایران، از رسم پهلوانی در دنیای باستان تا رسم فتوت در ایران بعد از اسلام

کشتی در ایران نقش بسیار بسیار برجسته ای داشته است. رسم پهلوانی آن چیزی است که هسته مرکزی فرهنگ ایران باستان را تشکیل می داده و کشتی هم بخشی جدایی ناپذیر از این فرهنگ بوده است. هم دین زرتشتی و هم میترائیسم با روح پهلوانی عجین شده اند. این عنصر پهلوانی در آیین مهرپرستی چنان قوی است که برخی مورخان معتقدند به علت همین گرایش شدید، این آیین نتوانست در روم همه گیر شده و به جای مسیحیت بنشیند.

کشتی و مرام پهلوانی بعد از ورود اسلام با گرایشات شیعی و عرفانی تلفیق شد و مرام فتوت را به وجود آورد. در این مسلک، امیرالمؤمنین بزرگترین پهلوان جهان دانسته می شود و حتی در افسانه های گروهی از اهل فتوت، ایشان با رستم هم کشتی گرفته است.

گرایش پهلوانی و فتوت در عیاران و به خصوص رهبرشان یعقوب لیث بسیار جلوه کرد و توانست به قدرت سیاسی منجر شود. همچنین گزارش ها نشان می دهد مرداویج زیاری و سه برادر بویه نیز اهل مرام پهلوانی و کشتی بودند.

مرام پهلوانی و فتوت در دوره صفویه در قزلباش ها جلوه کرد.از این دوره تا عصر قاجار مرام پهلوانی و به خصوص کشتی به اوج نفوذ و قدرت خود می رسد. در این دوران (به خصوص عصر قاجار) در هر کوی و برزن و شهری یک پهلوان اول وجود دارد که در کشتی پشت همه حریفان را به خاک زده است. این پهلوان به عنوان بزرگ شهر یا منطقه شناخته می شد و همه نام آن منطقه را با او می شناختند. سریال پهلوانان نمی میرند (ساخته حسن فتحی) دقیقا به چنین جریانی اشاره دارد و اهمیت فراوان کشتی و روح پهلوانی را در این دوره نشان می دهد.

تاریخ پهلوانی کشور ایران سرشار از نامهای است که قدرت بدنی و نیروی خود را در راه مبارزه با بی عدالتی و دفاع از مظلومان بکار می بردند . از پهلوانان قدیم پوریای ولی، عبدالرزاق، مفرد قلندر، فیله همدانی، شمس محمد، محمد مالانی و یوسف ساوی شهرت و محبوبیت بیشتری دارند و از پهلوانان دوره معاصر هم می توان از کشتی گیران مشهوری همچون ابراهیم یزدی، اکبر خراسانی، حاج محمد صادق بلور فروش و حاج سید حسن رزاز و نهایتا جهان پهلوان تختی نام برد.

مروری بر پرافتخارترین کشتی گیران ایران

اما پرافتخارترین کشتی گیران ایرانی چه کسانی هستند؟

ابتدا افتخارات پهلوانان و قهرمانان ایرانی را در المپیک بررسی می کنیم.
پرافتخار ترین کشتی گیران ایرانی به ترتیب عبارتند از:

جهان پهلوان تختی ( ۱ طلا، ۲ نقره)، حسن یزدانی (۱ طلا، ۱ نقره)، رسول خادم (۱ طلا، ۱ برنز)، قاسم رضایی (۱ طلا، ۱ برنز). همچنین عبدالله موحد، امامعلی حبیبی، علیرضا دبیر، امید نوروزی، حمید سوریان و محمدرضا گرایی یک مدال طلا در المپیک به دست آورده اند. همچنین، کمیل قاسمی با احتساب دوپینگ حریفانش یک مدال طلا کسب کرده است.

اما رقابت های قهرمانی جهان؛ عبدالله موحد ۵ بار، حسن یزدانی و امامعلی حبیبی ۳ بار، مهدی تقوی و رضا یزدانی ۲ بار و مجید ترکان، عباس حاجی کناری، مهدی حاجی زاده، مراد محمدی، کامران قاسم پور و امیرحسین زارع یک بار صاحب نشان طلای کشتی آزاد جهان شدند.

این در حالی است که کشتی آزاد ایران در همه دوران خود در میدان جهانی به ۵۰ مدال طلا رسیده که ۲۱ تا از آن‌ها از سوی کشتی گیران مازنی کسب شده است.
همچنین ۱۲ نقره و ۱۲ برنز هم تاکنون توسط کشتی گیران مازندرانی در رقابت‌های جهانی آزاد بدست آمده که حسن یزدانی و مجید ترکان تنها کشتی گیران استان هستند که هر سه رنگ مدال یعنی طلا، نقره و برنز را دارا هستند.

پرافتخارترین کشتی گیران جهان را بشناسید

تاریخ کشتی پر از نام های افسانه ای است که مبازاتشان روح کشتی دوستان را به پرواز درآورده است. در زیر به نام پرافتخارترین کشتی گیران جهان اشاره می کنیم:

* کشتی آزاد:

الکساندر مدوید از اتحاد جماهیر شوروی (۳ طلای المپیک، ۷ طلای جهانی)
بوایسار سایتی‌یف از روسیه (۳ طلای المپیک، ۶ طلای جهانی)
سرگئی بلوگلازوف از اتحاد جماهیر شوروی (۲ طلای المپیک، ۶ طلای جهانی)
آرسن فادزائف  از اتحاد جماهیر شوروی (۲ طلای المپیک، ۶ طلای جهانی)
والنتین یوردانف  از بلغارستان (۱ طلای المپیک، ۷ طلای جهانی)
عبدالرشید سعدالله یف از روسیه (۲ طلای المپیک، ۵ طلای جهانی)

* کشتی فرنگی:

میخاین لوپز از کوبا (۴ طلای المپیک، ۵ طلای جهانی)
الکساندر کارلین از اتحاد جماهیر شوروی (۳ طلای المپیک، ۹ طلای جهانی)
والری رزانتسف از اتحاد جماهیر شوروی (۲ طلای المپیک، ۵ طلای جهانی)
پتار کروف از بلغارستان (۲ طلای المپیک، ۳ طلای جهانی)
حمید سوریان (۱ طلای المپیک، ۶ طلای جهانی)
نیکولای بالبوشین از اتحاد جماهیر شوروی ( ۱ طلای المپیک، ۵ طلای جهانی)

منبع: ایپنا